Każda kobieta prowadząca własną działalność gospodarczą, która spodziewa się dziecka, staje przed wieloma wyzwaniami i pytaniami dotyczącymi formalności oraz przysługujących jej praw. Jak połączyć macierzyństwo z prowadzeniem firmy? Jakie świadczenia przysługują przedsiębiorczyni w ciąży? Kiedy i jakie dokumenty należy złożyć, aby nie stracić uprawnień do zasiłków? W tym artykule, opierając się na rozmowie z Martą Brzykcy – specjalistką ds. kadr i płac w Tax Office Biurze Rachunkowym, rozwiejemy wszelkie wątpliwości i krok po kroku przejdziemy przez najważniejsze kwestie związane z macierzyństwem i prowadzeniem działalności gospodarczej.

Formalności przed narodzinami dziecka

Uznanie ojcostwa

Jeśli kobieta nie pozostaje w związku małżeńskim, zalecanym (choć nie obowiązkowym) krokiem jest uznanie ojcostwa jeszcze przed narodzinami dziecka. Wymaga to wizyty w Urzędzie Stanu Cywilnego zarówno kobiety, jak i mężczyzny. Dlaczego warto to zrobić? Po porodzie mama może być w różnym stanie zdrowia i nie zawsze będzie mogła od ręki załatwić tę formalność. Uznanie ojcostwa umożliwia ojcu dziecka podejmowanie decyzji medycznych oraz odbiór noworodka ze szpitala.

Zgłoszenie do składki chorobowej

Kolejnym krokiem, który warto wykonać przed porodem, jest zgłoszenie się do dobrowolnej składki chorobowej w ZUS. Bez tego przedsiębiorczyni nie będzie mogła korzystać z zasiłków macierzyńskich, rodzicielskich czy chorobowych. Warto wiedzieć, że świadczenia te przysługują od dnia zgłoszenia do składki chorobowej, a nie od dnia ciąży czy porodu.

Zwolnienie lekarskie w ciąży

Przed porodem kobieta w ciąży może korzystać ze zwolnienia lekarskiego i pobierać zasiłek chorobowy. W tym okresie nie wolno osobiście prowadzić działalności gospodarczej – nie można np. samodzielnie wystawiać faktur ani realizować zadań związanych z prowadzeniem firmy. Działalność mogą jednak kontynuować inni, np. pracownicy lub pełnomocnicy działający na podstawie udzielonego pełnomocnictwa.

Zasiłek chorobowy wynosi 100% podstawy wymiaru i zależy od rodzaju opłacanych składek – pełnego ZUS, preferencyjnego, Mały ZUS Plus czy tzw. ulgi na start (w tym ostatnim przypadku zasiłek nie przysługuje).

Aby móc korzystać z tego zasiłku, należy być zgłoszonym do składki chorobowej co najmniej 90 dni przed rozpoczęciem zwolnienia – to tzw. karencja (nie dotyczy zasiłku macierzyńskiego).

Poproś o wycenę

Świadczenia po narodzinach dziecka

Zasiłek macierzyński – jak i kiedy złożyć wniosek?

Wniosek o zasiłek macierzyński (formularz ZAM) najlepiej złożyć w ciągu 21 dni od narodzin dziecka – jeśli zrobimy to w tym terminie, można uzyskać zasiłek macierzyński i rodzicielski w łącznej wysokości 81,5% podstawy wymiaru. Wniosek można złożyć również później, ale skutki finansowe mogą być inne.

Wniosek można przygotować samodzielnie lub zlecić jego przygotowanie, np. biuru rachunkowemu lub specjaliście. Należy jednak pamiętać, że wymagane są podpisy matki dziecka.

Do wniosku dołącza się kopię aktu urodzenia dziecka potwierdzoną za zgodność z oryginałem. Składa się także formularz Z-3B, w którym podaje się podstawy do wyliczenia zasiłku macierzyńskiego (nie chorobowego) na podstawie składek ZUS z ostatnich 12 miesięcy.

Wymiar zasiłków

  • Zasiłek macierzyński: maksymalnie 20 tygodni przy narodzinach jednego dziecka.
  • Zasiłek rodzicielski: 32 tygodnie przy jednym dziecku, dłużej w przypadku bliźniaków, trojaczków i większej liczby dzieci.

Mama musi wykorzystać co najmniej 14 tygodni urlopu macierzyńskiego. Pozostałą część oraz część rodzicielskiego można przekazać ojcu dziecka. W przypadku zasiłku rodzicielskiego 9 tygodni jest zarezerwowanych wyłącznie dla drugiego rodzica – jeśli nie zostaną wykorzystane, przepadają.

Możliwość prowadzenia działalności podczas pobierania zasiłków

W przeciwieństwie do zwolnienia lekarskiego w ciąży, po rozpoczęciu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub rodzicielskiego można prowadzić działalność gospodarczą – to dobra wiadomość dla mam, które chcą stopniowo wracać do aktywności zawodowej.

Składki ZUS podczas pobierania świadczeń

Podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego lub rodzicielskiego przedsiębiorczyni opłaca tylko składkę zdrowotną. Składki społeczne nie są wtedy wymagane. Wysokość zasiłku zależy od podstawy wymiaru składki chorobowej z ostatnich 12 miesięcy – w przypadku korzystania z ulg (np. ulgi na start) może być ona bardzo niska.

Można wtedy złożyć do ZUS-u wniosek o wyrównanie zasiłku do kwoty 1000 zł. Wniosek można napisać nawet odręcznie, wskazując, że nie pobiera się innych świadczeń i prosi się o wyrównanie. W przypadku przyznania wyrównania do 1000 zł, za pełne miesiące nie opłaca się składek, a za niepełne – tylko zdrowotną.

Ulga na start a prawo do zasiłków

Korzystanie z ulgi na start, czyli opłacanie wyłącznie składki zdrowotnej, wyklucza prawo do zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i rodzicielskiego. Warto sprawdzić, czy w danym przypadku można ubiegać się o inne formy wsparcia – np. lokalne świadczenia z urzędu gminy, miasta lub z programów ministerialnych.

Na co zwrócić uwagę planując macierzyństwo jako przedsiębiorczyni?

  • Uznanie ojcostwa (jeśli nie ma ślubu) – warto je przeprowadzić przed porodem.
  • Zgłoszenie do składki chorobowej – umożliwia korzystanie z zasiłków, przy chorobowym obowiązuje 90-dniowa karencja.
  • Zwolnienie lekarskie – nie można samodzielnie prowadzić działalności podczas zwolnienia, ale może to robić pełnomocnik lub pracownik.
  • Zasiłek macierzyński i rodzicielski – można prowadzić działalność podczas pobierania świadczeń.
  • Termin 21 dni po porodzie – warto dotrzymać, aby skorzystać z pełnej wysokości świadczenia (81,5% podstawy).
  • Zasiłki można dzielić między rodziców, ale część musi zostać wykorzystana przez konkretną osobę.
  • Wysokość zasiłków zależy od podstawy składek – warto to przemyśleć wcześniej.
  • Sprawdź inne formy pomocy – wyrównania do 1000 zł i lokalne wsparcie.

FAQ – Najczęściej zadawane pytania

Czy mogę prowadzić działalność podczas zwolnienia lekarskiego w ciąży?
Nie, nie można osobiście prowadzić firmy, ale zadania może wykonywać pracownik lub pełnomocnik.

Kiedy mogę zacząć prowadzić działalność po narodzinach dziecka i rozpoczęciu zasiłku macierzyńskiego?
Od momentu rozpoczęcia pobierania zasiłku macierzyńskiego można prowadzić działalność bez utraty świadczenia.

Jakie dokumenty są potrzebne do wniosku o zasiłek macierzyński?
Formularz ZAM, kopia aktu urodzenia dziecka oraz formularz Z-3B z podstawą wymiaru składek ZUS (zasiłek macierzyński).

Czy korzystając z ulgi na start, mogę dostać zasiłek macierzyński?
Nie, ulga na start nie daje prawa do świadczeń z ubezpieczenia chorobowego.

Jakie są okresy trwania zasiłków?
Macierzyński: do 20 tygodni. Rodzicielski: do 32 tygodni przy jednym dziecku, dłużej przy ciąży mnogiej.

Czy mogę podzielić zasiłki z ojcem dziecka?
Tak, część zasiłków można przekazać ojcu. 9 tygodni z rodzicielskiego zarezerwowane jest tylko dla drugiego rodzica.

Podsumowanie

Macierzyństwo i prowadzenie działalności gospodarczej mogą iść w parze – pod warunkiem znajomości przepisów i odpowiedniego przygotowania. Zgłoszenia, wnioski i terminy mogą wydawać się skomplikowane, ale z pomocą specjalisty lub księgowej można sprawnie przejść przez cały proces. Kluczowe są: terminowe zgłoszenia, odpowiednie składki oraz świadomość przysługujących praw i obowiązków.

Poproś o wycenę